در این مقاله از کارشناس رسمی دادگستری قصد داریم به صورت کامل به بررسی موضوع افتراق دعوای خلع ید با دعوای تخلیه و دعوای تصرف عدوانی بپردازیم ؛ بنابراین اگر سوالی در این رابطه دارید ، مطالعه مطالب پیش رو اطلاعات ارزشمندی را در اختیارتان قرار می دهد.
افتراق دعوای خلع ید با دعوای تخلیه و دعوای تصرف عدوانی
عدم آگاهی از اینگونه دعوا ها و طریقه اقامه صحیح این دعاوی ، متاسفانه سبب می گردد ، بسیاری از افراد ، پس از طرح دعوا و اطاله مدتهای دادرسی نتیجه مثبتی عایدشان نگردد وحتی موجبات نا امیدی برای بسیاری ، از قوه قضائیه می گردد. هر دعوای حقوقی که در محکمه مطرح می گردد ، دارای شرایط و ارکان جداگانهای می باشد. بنابراین رسیدگی به هر دعوا منوط به تحقق ارکان و شرایط تشکیلدهنده آن دعوا و مستلزم تقدیم دادخواست مطابق مقررات قانونی می باشد و ماده ۲ قانون آیین دادرسی مدنی مؤید این مدعا می باشد.
زمانی که خواهان دادخواستی به خواسته خلع ید به دادگاه تقدیم می شود ، شرایط و ارکان تشکیلدهنده این دعوا اثبات مالکیت ، تصرف غاصبانه و یا در حکم غاصبانه خوانده دعوا می باشد. در این شرایط خواهان باید دلایل مالکیت خود را که توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی املاک تایید شده است را به دادگاه تقدیم نماید تا دادگاه پس از رسیدگی به دلایل مالکیت و احراز سایر شرایط دعوا در ماهیت موضوع حکم صادر کند. همچنان که معروف می باشد ، رسیدگی به دعوای خلع ید فرع بر اثبات مالکیت می باشد. حال در صورتی که اصل مالکیت خواهان محل نزاع واقع گردد و دلایل و مدارک کافی برای اثبات مالکیت خود نداشته خواهان به تنهایی قابلیت استماع نیست و به استناد ماده ۲ قانون آیین دادرسی مدنی قابل رد است ، چراکه خواهان ادعایی مطرح نموده که در ردیف خواسته نمی باشد.
خلع ید علاوه بر معنای لغوی دارای یک مفهوم فنی و اصطلاحی نیز است ، خلع ید به لحاظ حقوقی عنوان دعوایی می باشد که مالک یک مال غیر منقول (خانه،مغازه،زمین) بطرفیت متصرف غیرقانونی مال خود اقامه می نماید و از دادگاه (امروزه شورای حل اختلاف) درخواست دارد که به روند تصرف غیر مجاز متصرف پایان دهد و ملک وی را از تصرف او خارج کرده و تحویل بگیرد.
به عنوان مثال : دارای یک مغازه هستید و به مسافرت می روید بعد از ۲سال مراجعت می کنید و متوجه می شوید یکی از همسایگان مغازه از غیبت من سوء استفاده نموده و به تصرف مغازه پرداخته و در آن مبادرت به فروش لوازم یدکی اتومبیل می کند ، هر چند به او تذکر داده می شود حاضر نمی شود مغازه را تحویل دهد اینجاست که شما باید با در دست داشتن سند مالکیت شورای حل اختلاف محل وقوع مغازه مراجعه نموده و با تنظیم دادخواست و طرح دعوی خلع ید بطرفیت متصرف که اصطلاحا غاصب تلقی می گردد حق خود را مطالبه کنید ، شرط اصلی جهت طرح دعوی مذکور داشتن مالکیت بلا منازع می باشد یعنی باید سندی داشته باشید که مالکیت ما را ۱۰۰درصد ثابت می نماید مثل دفترچه ماالکیت سیم سرب ، یا حکم قطعی اثبات مالکیت. اما اگر واقعا مالک باشید اما مدرکی برای اثبات آن نداشته باشید و طرف مقابل هم ادعای مالکیت مرا قبول ندارد. این کار توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی املاک صورت میپذیرد.
اینجا باید ابتدا به دادگاه مراجعه کنید و دعوای اثبات مالکیت مطرح کنید و با گرفتن حکم قطعی اثبات مالکیت دعوای خلع ید در شورای حل اختلاف مطرح کنید. لازم به ذکر می باشد دعوای خلع ید با دعوای تصرف عدوانی و تخلیه ید متفاوت می باشد ؛ زیرا منشاء دعوای خلع ید غصب می باشد و هیچ قراردادی بین مالک و متصرف وجود نخواهد داشت اما در تخلیه قرارداد وجود دارد اما با وصف اینکه مدت اجاره پایان پذیرفته است مستاجر حاضر به تخلیه ملک نمی باشد اینجا باید دعوای تخلیه مطرح گردد که در آن مالکیت عین ملک نیز شرط نیست همین که شما مالک منافع هم باشی کفایت می شود.
دعاوی تصرف عدوانی :
تصرف عدوانی نیز که به دو صورت کیفری و حقوقی قابل طرح می باشد. در دعوای تصرف عدوانی حقوقی فقط اثبات سابقه تصرف کافی می باشد و نیازی به اثبات مالکیت (عین و منافع) نمی باشد همین که سبق تصرف خواهان و لحوق تصرف خوانده و عدوانی بودن تصرف ثابت گردد کافی می باشد اما در شکایت تصرف عدوانی کیفری که طبق ماده۶۹۰ قانون مجازات اسلامی مصوب سال۱۳۷۵ مطرح می گردد اختلاف نظر وجود دارد عده ای مالکیت را شرط می دانند اما عده دیگری فقط سبق تصرف را کافی می دانند که رویه قضایی نظر اول یعنی اثبات مالکیت را می پذیرد. شما می توانید توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی املاک مالکیت خود را اثبات نمایید.
از نظر حقوقی قانون آیین دادرسی مدنی، دعوای تصرف عدوانی را این چنین تعریف میکند :
“دعوای تصرف عدوانی عبارت است از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیر منقول را از تصرف وی خارج نموده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید. ”
بنابراین از این منظر برای طرح دعوی ، سه موضوع سبق (سابق بودن) ، تصرف مدعی ، لحوق (پیوستن) ، تصرف خوانده (کسی که علیه او طرح دعوی شده است) و عدوانی بودن تصرف لازم می باشد. با این توصیف این تعریف فقط شامل اموال غیرمنقول است ، بنابراین اگر کسی قالیچه یا ساعت مچی فردی را به صورت عدوانی (یعنی با توسل به زور) به دست آورد ، تعریف فوق این موارد را شامل نمی باشد ، به علاوه در صورتی که مال با رضایت متصرف سابق از تصرف او خارج گردد و به تصرف دیگری درآید، سپس متصرف سابق از رضایت خویش پشیمان شده و عدول کند ، عنوان تصرف عدوانی بر فعل متصرف جدید صادق نیست ، همچنین چنانچه شخصی ملک خود را برای مدتی رها کند ، به نحوی که هیچ تصرفی بر آن نداشته باشد و شخص دیگری در این مدت ، ملک مورد نظر را تصرف نماید ، تعریف مزبور شامل این مورد نمی باشد ، زیرا متصرف فعلی ، مال را از تصرف متصرف سابق خارج نمود ه، بلکه ملکی را که قبلاً از تصرف وی خارج کرده، تصرف نموده است.
