در این مقاله از کارشناس رسمی دادگستری قصد داریم به صورت کامل به بررسی موضوع کارشناس رسمی دادگستری تشخیص اراضی دایر، بایر، موات ، ملی بپردازیم ؛ بنابراین اگر سوالی در این رابطه دارید ، مطالعه مطالب پیش رو اطلاعات ارزشمندی را در اختیارتان قرار می دهد.
یکی از سئوال های رایج افراد این است که تشخیص هویت اراضی بر چه اساسی است ؟
منظور از هویت اراضی نوع کاربری آن می باشد ، از نظر هویت اراضی به چهار گروه بایر ، دایر ، موات و ملی تقسیم بندی می گردد. در تحریر نظریه های کارشناس رسمی دادگستری در پرونده های ارجاعی مفید و موثر می باشد.
اراضی دایر :
اراضی دایر زمین‌هایی می باشد که افراد آن را احیا و آباد کرده‌اند و در حال حاضر دایر و مستمراً مورد بهره برداری است. این زمین ها دارای مالک بوده و قوانین خاصی بر آنها حاکم می باشد. این زمین ها اگر در محدوده شهری باشد زمین دایر شهری و در صورت واقع شدن در خارج از محدوده شهری به عنوان زمین های دایر کشاورزی می باشد.
اراضی بایر :
زمین بایر زمینی می باشد که قبلاً از آن استفاده و بهره برداری شده است ولی بعدها بنا به دلایلی رها شده ، به عبارتی زمین‌هایی که سابقه احیا دارند. ولی به علت اعراض یاعدم بهره برداری بدون عذر موجه به مدت ۵ سال متوالی متروک هستند. دو نوع اراضی بایر وجود دارد ، اين اراضی شامل اراضی بایر شهری و غیر شهری است. اراضی بایر شهری آن دسته از املاکی می باشد که در محدوده شهری واقع هستند. زمانی که ملکی به عنوان ملک بایر شهری شناخته شود ممکن می باشد برای ساخت مراکز عمومی توسط شهرداری انتخاب گردد. اراضی بایر غیر شهری از محدوده شهرها خارج است. این زمین ها معمولاً اگر ادعایی در مورد آنها وجود نداشته باشد به تصرف دولت می باشد.
آیا احیای اراضی موات باعث ایجاد مالکیت می‌شود ؟
گونه دخالتی از سوی انسان ها شکل طبیعی و ابتدایی خود را حفظ نموده در زمره زمین های دولتی محسوب می شود. اما به محض این که روی زمینی فعالیت‌های کشاورزی و غیره صورت بگیرد. در اصطلاح به آن زمین احیا شده می گویند. به طور کلی ترتیب تامین زمین مورد نیاز برای سکونت و خدمات عمومی از زمین های موات و سپس زمین های بایر و در مرحله آخر زمین های دایر می باشد. مالکان اراضی بایر و دایر شهری اعم از اشخاص حقیقی يا حقوقی و بنیادها و نهادها و ارگان های دولتی و غیر دولتی موظفند هستند زمین های مورد نیاز دولت با شهرداری ها را با تقویم دولت به آنها به فروش برساند. لازم به ذکر است که مالکیت زمین بایر نسبت به مالکیت زمین دایر متزلزل تر می باشد و از طرفی حقوق مالکانه زمین های بایر نسبت به زمین های موات از ثبات و حمایت حقوقی بهتری برخوردار می باشد.
اراضی ملی :
به محض این که روی زمینی فعالیت‌های کشاورزی و غیره صورت بگیرد. در اصطلاح به آن زمین احیا شده نامیده می شود. اراضی ملی به آن دسته از زمین هایی گفته می شود که تحت تملک دولت است. مراتع و محدوده شهری وارد می گردد. در اختیار وزارت مسکن و شهرسازی است.
اراضی دولتی :
کلیه زمین‌هایی می باشد که به نام دولت دارای سند بوده و پا در جریان ثبت به نام دولت می باشد و همچنین کلیه اراضی ملی شده و مواتی که طبق قوالین مصوب و آرا کمیسیون‌های مربوطه متعلق به وزارت مسکن و شهرسازی می باشد. این اراضی به دولت ، محیط زیست و سازمان منابع طبیعی تعلق می گیرد. اراضی ملی می توانند در خارج از شهرها و با در داخل محدوده شهری واقع باشند. اراضی ملی که در بیرون از منطقه شهری واقع هستند به اداره منابع طبیعی تعلق دارد و آنهایی که در فضای داخل شهری واقع شده اند متعلق به اداره مسکن و شهرسازی است. گفتنی است اگر قبل از تاریخ تصویب قانون ملی شدن جنگل‌هاو مراتع کشور (سال ۱۳۴۱) زمینی احیا گردد ، در شمار اراضی ملی نمی باشد.
وقتی که زمینی بعد از شناسایی و تشخیص و طی مراحل قانونی جز زمین های ملی قرار بگیرید بر اساس قانون آگهی شده و مدت زمان مشخصی برای فرد ثالث در نظر گرفته می شود. تابه حال پرونده های زیاد در رابطه با ملی بودن ۳۳ نبودن یک زمین در قسمت های مختلف کشور مطرح گردیده. فرض نمایید که به این نتیجه رسیدیم که یک زمین جز اراضی ملی می باشد. در صورتی که قبلاً در مالکیت شخص حقیقی با حقوقی بوده باشد ، سند مالکیت فرد باطل است و زمین به دولت واگذار می گردد. شمار زیادی از زمین‌هایی که در تصرف افراد بوده اند بعد از اثبات ملی بودن از تعلق و مالکیت آنها خارج شده و به سازمان جنگلداری یا دولت واگذار می گردد که عکس این موضوع هم صادق می باشد.
نحوه تشخیص ملی بودن اراضی :
تشخیص اراضی ملی فقط یه وسیله کمیسیون ماده ۵۶ مستقر در اداره منابع طبیعی ممکن می باشد. در حالتی که زمینی بر اساس این کمیسیون جز اراضی ملی محسوب می شود. آن زمین یا ملک از اختیار فرد خارج می گردد و جز املاک دولتی محسوب می گردد. برای اعتراض یه این رای باید به کمیسیون ماده واحده مستقر در اداره منابع طبیعی مراجعه کرد و در حالتی که در این مرحله اختلاف باقی بماند و حل نشود. دادگستری به عنوان محل اصلاح برای رفع اختلاف نهایی شناخته می گردد. در این زمینه کارشناس رسمی داد گستری دارای صلاحیت تفسیر عکس های هوایی زمین های ملی را از زمین های احیا شده تشخیص می دهد. معیارهای خاصی برای کارشناس رسمی دادگستری وجود دارد که با اتکا بر آنها می توانید این دو را از هم تشخیص دهند.
